İhtilafı Doğru Anlamak

Fahrettin YILDIZ

Burada bir noktaya dikkat çekmek gerekiyor. Aslında menfi anlamlı olmadıkları halde genelde makbul karşılanmayan kavramlar vardır. Bu kavramlar, söz konusu menfi anlamlarını toplumda meydana gelen siyasi ve fikri kavgalar içersinde kazanmışlardır. İşte bu menfi anlamlı ve sabıkalı kavramlardan biride ihtilaftır. Sözlükte arkada kalmak, ardı sıra gitmek ve muhalefet etmek gibi anlamlar taşıyan ihtilaf kelimesi, çoğu insana göre menfi anlamlı bir kavramdır. Oysa olumlu manada ihtilaf, hayatın doğasında bulunmaktadır. Kuran,bu türden ihtilafları “ayet” olarak adlandırır.

Mesela, gece ile gündüzün, dillerin ve renklilerin ihtilafı, birer ayettir. Bu türden ihtilafları yok saymak, Allah’ın ayetlerini hükümsüz kılmakla eş anlamlıdır. Kuran, aklın önünü tıkamadan insanlara ihtilaf adabını öğretmiş ve onlara müspet yorumların bereketinden faydalanma yolunu açık bırakmıştır. Bu durumda bir insan veya ekol, Kuran’ın açık bıraktığı kapıyı kapatmaya kalkışır, sadece kendi yorumunu dayatıp ihtilafa son vermeye çalışırsa tefrikaya yol açmış olur. Hemen hatırlatalım ki, dinin sabitlerini topyekun kabul edip akide planına tevhide, sosyal planda da vahdete ters düşmeyen farklılıklar meşrudur, gereklidir ve hatta rahmettir.

 
Ama bu olgular, inanç planında tevhide, sosyal planda da vahdete aykırı bir hale gelirlerse, o zaman buna tefrika denir. Tefrika ne meşrudur ne de gereklidir. Ne var ki modernizmin getirdiği “idrak sefaleti”, hem “ihtiyat alanını” ortadan kaldırdı, hem de pek çok insana “ihtilaf adabını” unutturdu. Eskiden telif eserlerde bir ulema geleneği vardı. Bir telif eserde çeşitli görüş ve iddialara yer verilir, fakat eserin sonunda, ihtiyat kabilinden yer alan şu ibareyle söz bağlanırdı: “Allahu a’lem bissevab/her şeyin doğrusunu en iyi Allah bilir.” Oysa bu gün “en iyisini ben bilirim.” veya “sadece benim bildiğim doğrudur.” anlayışı hâkimdir. Eğer ilahiyat alanı ve ihtilaf adabı korunabilseydi, on dört asırlık İslami birikimin kıymeti bugün daha takdir edilir; ihtilaflar tefrikaya ve düşmanlığa dönüşmezdi. Bu noktaya gelinmesinin temel nedenlerinden biri de, menfi anlamdaki modernist akımlardır.