Kuran’ın İlk Çağrısı

Fahrettin YILDIZ

Kuran’ın ilk çağrısı tevhidedir. Tevhid, sadece Allah’a inanıp bütün peygamberlerin birbiri ardından tebliğ ettikleri ilahi iradeye tabi olmaktır. O kalpleri fetheden her türlü tefrika ve çekişmeye son veren temel bir ilkedir.¹ Çünkü tevhid, aynı zamanda insanlar arasında köklü ayrımlar ve uçurumlar olmaması gerektiği mesajını da içerir. Öyleyse bu inanç, temel haklarda insanların eşitliği ve sosyoekonomik adalet gibi bir ahlaki neticeyi gerçekleştirirse anlamlı olur. Bunun için Kuran, toplumsal yapıda kökleşmiş ve bir anda kaldırılması imkânsız hale gelmiş olan kötülüklerle mücadele ederken işi geleneğin vicdanına bırakmamış; tam aksine toplum bütünlüğünü bozan kötülüklerin tamamen ortadan kaldırılması için gerekli her türlü hukuki ve ahlaki düzenlemeyi getirmiştir.²

İnsan, denenmek için imtihan dünyasına gönderilmiştir.³ Onun denenmesi, ahlaki alanda gerçekleşir. Bu nedenle imtihan olayı özgür bir iradeyi,⁴ akli ve duygusal donanımı,⁵ yeterli bir süreyi ve sonucu gerektirir.⁶ Öyleyse insan, kendi iradesi ve düşünme gayretiyle, düşünmeye veya yükselmeye muktedir kılınmıştır.⁷ Bu yüzden Kuran insandan kötülüklerle mücadele etmesi için, ahlaki enerjisini imkân nispetinde kullanılmasını istemiş,⁸ bu uğurda sarf edilen çabayı ise, sadık iman tarifinin içine yerleştirmiştir.⁹ İnsan, yaratılış icabı kötü değildir; fakat o, şeytanın düzenine uyup onun arzusuna uygun bir hayatın izleyicisi olursa, servet ve şöhretin verdiği körlük sebebiyle kötülük işleyebilir.¹⁰ Bu yüzden Kuran, değinilen eğilimlerin etkisinde kalıp yaratılış gayesine ters düşen tiplerden bazılarına iktibas¹¹ ederek insan davranışlarının vahiy ölçeğinde değerlendirilmesini ister.

Sonuç olarak Kuran, insanlara rehberlik etmede tartışılmaz öncülüğe sahip olan birinci kaynaktır. İnsanlar, doğruluk, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi yüksek değerlerin etkin olduğu bir sosyal yapıyı, ancak onun rehberliğinde oluşturabilirler. Allah da, inanıp iyi işler yapanları ve kötülüklerden sakınanları, hem hidayetine hem de gayretin zaferine¹² erdirir. İşte bu sure hayat yolculuğunda karşılaşılan engellerin, Kurana uymak ve onun gösterdiği aydınlık yolda yürümekle anlaşılabileceği mesajını verir. Zira Allah, Kuran’a uyan herkese kurtuluşa giden yolları gösterir ve onları karanlığın derinliklerinden aydınlığa çıkarıp dosdoğru yola yönetir.¹³

¹ Krş. Bakara 2/ 135,285; Âl-i İmran 3/84; Nisâ 4/132 vd.
² Krş. Beled 90/ 12-16; Nur 24/32-33; Mücadele 58/2-3 vd.
³ Bk. Enbiya 21/ 35; Mülk 67/ 2 vb.
⁴ Krş. İnsan 76/ 3 ; Kehf 18/29 vd.
⁵ Krş. Şems 91/ 7-8; Nahl 16 / 78 vd.
⁶ Bk. Hicr 15/ 99
⁷ Bk. Şems 91/ 9-10; Tin 95/ 4-6 vb.
⁸ Bk. Teğabün 64/ 16
⁹ Bk. Hucurat 49/ 15
¹⁰ Bk. 'Alak 96/ 6-7
¹¹ Bk. Bakara 2/ 258; Kasas 28/ 76-81 vb.
¹² Bk. Yûnus 10/ 9; Muhammed 47/ 17; Ankebût 29/69 vb.
¹³Krş. Mâide 5/ 15- 16 vd.