Okumak Nedir?
Fahrettin YILDIZ
Yayın:
Güncelleme:
Okumak kelimesi Türkçe lügatlerde şu anlamlara geliyor.
a) Yazılı bir metni bakarak telaffuz etmek./Sese çevirip dile getir-mek.
b) Sözün veya metnin taşıdığı manaları yahut ilettiği gerçekleri öğ-renmek.
c) Öğrenim görmek. / Tahsil yapmak. Mesela İstanbul’da on yıl okudu
d) Dua etmek. / Dua okumak.
e) Terennüm etmek. / Şarkı ve türkü okumak, söylemek.
f) Davet etmek. / Düğüne çağırmak, kınaya okumak.
g) Yüksek sesle ilan etmek. / Ezan okumak.
h) Nefes etmek. / Okuyup üflemek, üfürükçülük yapmak.
i) Bir şeyi berbat hale getirmek. Mesela motorun canına okumak
j) Meydan okumak.
k) Belirtilerinden hareketle bir şeyi kavramak, anlamını veya şifresi-ni çözmek. Gözlerinden okumak gibi.
Türkçedeki okumak kelimesinin Arapçadaki karşılığı kırattır ve bu kelimenin Kur’an’la kök birliği vardır.
Görüldüğü gibi okumak hem çok anlamlı bir kelime hem de çok amaçlı bir ey-lem. Bu yüzden o dinî ve ilmî terminolojide, bilimlerin değişik dallarında farklı terim anlamları kazanmıştır.
Bununla birlikte okumak, genel olarak şöyle tanımlanmıştır. Dış kaynaktan alı-nan söz ve mesajları veya bir yerde yazılı olan kelime ve cümleleri bilinçli ola-rak hafızaya alıp nakşetmek ve onları düzenli biçimde sese çevirip dile getirmek / telaffuz etmektir.
Niçin Okumak Gerekir?
İnsanın okuyup bilgi sahibi olması, yaratılmış olması kadar önemlidir. Onun bilgi edinmesi, varlığından sonra başlasa da Allah’ı ve diğer varlıkları tanıması, okuyup bilgiye ulaşmasıyla mümkündür. Ayrıca bilgi varlığı anlaşılır hale getiren ve aydınlığa çıkaran üstün değerlerden biridir. Bilinmeyen şey de bir bakıma yok gibidir. İşte belki de bu yüzden Kur’an’ın ilk buyruğu oku olmuştur. Zira okumadan kendimizi ve varlığı tanıyamadığımız gibi Rabbimizi de bilemeyiz. Allah’ı bilmedikçe de kitabını anlaya-mayız.
Öyleyse “kendimizi tanımak, Allah’ı bilmek, kitabını anlamak, dinini öğrenmek, varlığı düşünüp kavramak, bilgiye ulaşmak, bilginin ışığında doğruyu bulmak, uygu-lamak, bilimselliği gözetmek ve yükseltmek, her türlü hurafe, dogma ve ön yargılara karşı özgürleşmek, kendi doğrularımızı hak dinin, müspet ilmin ve salim aklın doğru-larıyla karşılaştırıp sınamak, bilgi ile aydınlanmak, başkalarını aydınlatmak, kavrayışı artırmak, işleri kolaylaştırmak, cehaletten kurtulmak, aklen ve ahlaken gelişip gelece-ğe emin adımlarla yürümek” ve daha başka değerlere ve erdemlere sahip olmak için okunması gerekeni bilinçli olarak okumalıyız. Hatta bununla da yetinmeyip gelecek nesille için sağlam bir eğitim sistemi ve siyaseti de geliştirmeliyiz.
Okumanın Kuralları Nelerdir?
Elbette bilginin sınırı, öğrenmenin ve arayışların da sonu yoktur. Ama insanın sınırlı bir ömrü ve kapasitesi var. Bunun için hangi tür okuma olursa olsun okuyan insanın okumaktan nasiplenmesi şarttır. Bu da okumanın verimli olmasıyla, oku-manın verimli olması ise kurallarına uymakla mümkündür. Bu kuralların başında okumaya konu olan her şeye ilgi duymak, okurken de istekli, dikkatli, duyarlı ve meraklı olmak gelir.
İnsan bilgi edinmek, öğrenmek, merakını gidermek veya herhangi bir konuda derinlik kazanmak gibi pek çok amaçlarla okur. Okumak farklı amaçlarla gerçekleşti-ğine göre her okuma aynı değildir. Bu yüzden Kur’an başka, roman başka, diğer edebi eserler veya bilimsel yapıtlar da daha başka türlü okunur.
Genelde kutsal kitaplar özellikle de Kur’an için bambaşka bir okuma türü söz konusudur. Zira Kur’an açısından okuma sadece bir tür değil aynı zamanda bir tavır-dır. Bu yüzden o kendi bütünlüğü içinde ve düşünerek okunması halinde doğru anla-şılabilir. Kur’an’da yer alıp okuma anlamına gelen kıraat, tertil ve tilavet kavramları da onun lafız, mana, maksat ve maslahat ekseninde okunması gerektiği mesajını verir. Kıraat, daha ziyade bilgi; tertil, yöntem; tilavet de eylem ağırlıklı okumaya işaret etmektedir.
Demek ki Kur’an okumak ezberden veya yüzüne bakarak Kur’an lafızlarıyla konuşmak; ayetleri ve onlardaki manayı anlayıp zihne nakşetmek, kelime ve harfleri sese çevirip dile getirmektir. Görüldüğü gibi Kur’an okuma onu anlamaya denk bir söz olmaktadır. Asıl önemli olan ise Kur’an’ın içeriğini anlayıp ona göre yaşamaktır.
#
