Arkadaşlık Ve Dostluklar Sanallaşınca

Abdurrahman ZEYNAL

Toplumsal hayatımız son otuz yıldır o kadar değişti ki arkasından bir türlü yetişemedik. Fazla değil otuz yıl ve daha önceleri sokaklarımız, mahallerimiz ve köylerimiz vardı. İki-üç yaşlarından itibaren sokaklarda dolaşmaya, komşu çocuklarla arkadaş olmaya, mahallemize sahip çıkmaya başlar kendimizde bir aidiyet duygusu geliştirirdik.

Mahallemize sahip çıkar çocukluğun, ergenliğin ve delikanlılığın verdiği coşkuyla arkadaşlıklar kurar ve ileride ortaya çıkacak derin dostluklara adım atardık. Yaşları 50 ve üzeri olan insanlarımız bu candan, içten ve deruni arkadaşlıkları hasretle yaşamakta ve anılarını tazelemektedirler.40 yıl öncesinde oynadıkları mahalli oyunları, çelik çomaktan dönemin en önemli seyirlik oyunu olan futbol maçlarını, mahalle takımlarını, kışın kızak kaymalarını hafızalarında hep canlı tutarlar.

Mahallenin ve komşuluğun olduğu dönemlerde komşunun sofrası mahalleliye açık, kapısı kitli olanların annesinin gezmeden gelinceye kadar rahat oturduğu evler vardı. Uzun kış gecelerinde bin bir gece masallarının anlatıldığı, godi beşelerin paylaşıldığı, dostlukların ve arkadaşlıkların pekiştiği geceler vardı.

Derken modern apartmanlar yapılmaya, eski evler birer ikişer terk edilmeye, kapılar kilitlenmeye başladı. Çocukların sokağa çıkması azalınca arkadaşlıklar, komşuluk ilişkileri de azalmaya başladı. Artık sokalar tükenmeye, mahalle kültürü azalmaya, gece masalları yok olmaya başladı.

Özellikle 1985 yılından itibaren Renkli televizyonların sunduğu çizgi filmler, masallarımızın yerini kahramanları oldular. Battal Gazilerin Köroğlu’nun yerini dizi kahramanları aldı. Çocuklar evin içinde sihirli kutunun efsunuyla büyümeye başladılar. Duygu paylaşımı bitmiş, bireysellik ön plana çıkmıştı.

Kentleşmeyle birlikte kaybolan sokak kültürü, mahalle aidiyetliği yerini kent kültürüne bırakmış, arkadaşlıklarda beton binalar gibi sevilmeyen ruhsuz gündelik ilişkilere indirgenmişti. Şehir kültürü; ruhunu kaybetmiş, paylaşma öğelerini yitirmiş, bölüşmeyi yük saymıştı. Arkadaşlıklar iki binli yıllarda elektronik ortama kaymış, cep telefonları, mesajlaşmalar arkadaşlığı sanal ortama kaydırmış, sanal arkadaşlıklar türemişti.

İnsanlar evlenme çağına gelince görücü usulü, uzaktan sevdalanmalar yerine, internetten gördüğü sanal resimlere âşık olup evlenmeye başlamıştı. Durum böyle olunca arkadaşlıkların derinliği, fedakârlığı, samimiyeti, muhabbeti kaybolmuş her şey sanal ve mekanikleşmişti.

1980’lere kadar olan arkadaşlıklar, sokak, mahalle, köy, kasaba, şehir ve ideal ve ideolojik arkadaşlıklar yerini 2000’lerden sonra sanal ve mekanik arkadaşlıklara yerini terk etmiş bulunuyordu. Arkadaşlar arasında paylaşılanlar gerçek değil sanal olanlarıydı.

Sanal ve mekanik anlayışların çerçevesini çizdiği, ortak kültür ve değer yargılarından uzak arkadaşlıklardan da deruni, erdemli, yılların eskitemediği arkadaşlıklar çıkmıyordu. Durum böyle olunca da o tadına doyum olmayan eskinin dostlukları da tarih oluyordu.

Arkadaşlıklar menfaate, çıkara, egoya dayanıyor, herkes nalıncı keseri gibi kendine doğru yontuyordu. Hiç kimse testere olmayı istemiyor, elindekileri asla paylaşmak cihetine gitmiyordu.

O zaman Âşık Veysel’in sazında terennüm eden dostluklar insanların önüne çıkıyor ve insanlar iyice yalnızlaşıyordu. Ne diyordu O Anadolu ereni “Dost dost diye nicesine sarıldım/ Benim sadık yârim Kara topraktır”.

Belki asırlar öncesinden oğluna nasihat eden babanın feryadı günümüzde hayat buluyordu.

“Paran varsa cancağızım,
Herkes senin kulcağızın,
Paran yoksa cancağızım,
Mezarlıktır yolcağızım”.

Eh bu durumda da o gerçek dostluklardan bahsedilemezdi ya….!