Metin GİRGİN Şehir ve İnsan

Fatih’in Bedduası..!

Bu gün her türlü teknolojiye sahibiz. İmkanlarımız sınırsız.. Bütün bu avantajlara rağmen birçoğumuz hayatından memnun değil. Çünkü, adeta robotlaştık, tembelleştik.. Belki bir pazarına nur yağmıyor ama, eskiye, geçmişe özlem her geçen gün artıyor.

Kuşkusuz bugünü yaşıyoruz. Eskiye dönmemiz mümkün değil. Yine de geçmişi özlüyoruz. Eskiden açlıktan insanlar ölmezdi. Akrabalık bağları, komşuluk ilişkileri çok sağlamdı. Herkes bir birine yardım ederdi.

Komşumuzun kapısını çalıp “bir maniniz yoksa bu akşam annemler oturmaya gelecek” dediğimiz günleri özlüyoruz.

***

Bu gün sizlerle sadece adı kalan, ama işlevi olmayan bir kurumdan, yani vakıflardan bahsedeceğim. Vakıflar, Osmanlı döneminde soysal ve ekonomik anlamda önemli bir yere sahipti.

Padişah veya saraya mensup kişilerin kurup, yönettiği vakıflara “Mazbut vakıflar”, yada diğer adı ile “Selâtin Vakıfları” denmiş. Osmanlı hanedanının son temsilcileri de ülke dışına çıkarılması ile sahipsiz kalan “Selâtin Vakıfları”, vakıf bedduasından haberi olmayanlar tarafından talan edildiler.

Vakıflar, sadece ibadet, eğitim, sağlık ve ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması ile sınırlı değildi. Fakirlere, yolda kalmışlara maddi manevi destek vermek, öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak, fakir kızlara çeyiz temini, hayvanların bakımı ve tedavileri, sel, yangın, deprem, hastalık, fakirlik gibi zaruretlerin giderilmesi, acizlerin doyurulup giydirilmesi, tedavi ettirilmesi, iş yapacaklarla sermaye bulunması, borçtan mahkum olmuşların borcunun ödenmesi için “avarız vakıfları” kurulmuştur.

***

Osmanlı’da Vakıf kurmak isteyenler bir vakfiye yazar, Kadı’ya müracaat ederlerdi. Mahkeme uygun görürse, Vakfın kurulmasına onay verilirdi. Vakıf Senedine, başta Padişah olmak üzere, herkes uymak zorundadır.

İznik’te ilk Osmanlı medresesini kuran Orhan Gazi’dir. Adapazarı, Kandıra ve Bursa’da vakfettiği cami, medrese, zaviye, imaret, aşevi, misafirhaneler ilk Osmanlı Vakıfları olarak bilinir.

1924 yılında çıkarılan 429 sayılı kanunla Vakıflar, Başbakanlığa bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredilmiştir. Bu tarihten sonra vakıflar fonksiyonunu yavaş yavaş kaybetmeye başlamış, birçok vakıf binası müze, hatta ne yazık ki depo ve ahır olarak kullanılmıştır.

***

Düşünsenize, Ortaçağ Avrupa’sında akıl hastaları, içine şeytan girdi diye ateşte yakılırken, Osmanlı’da musiki ve su sesi ile tedavi ediliyordu. Hatta bazı vakıfların öyle işlevleri vardı ki; evde kırılan eşyanın yerine yenisi alınarak, karı koca arasındaki anlaşmazlığı giderirlermiş. Göçmen Kuşlar, göç zamanlarında yaralanıp düştüklerinde, onların tedavilerinin yapılması ve sürüye yetiştirilmesi için bile vakıflar kurulmuş.

Böyle bir medeniyet geldi mi yeryüzüne?

Şimdi ise ecdadımızın bizlere miras bıraktığı Vakıfları korumak ve kollamaktan aciziz. Binlerce vakıf binası virane oldu, yıkıldı gitti.

“Konstantiniyye elbette feth olunacaktır. O’nu fetheden komutan en güzel komutan ve O’nu fetheden asker ne güzel askerdir” Hadis’- Şerifi’ne mazhar olan Fatih Sultan Mehmet Han “Vakıf şartlarını kim değiştirirse, Allah’ın, meleklerin, bütün insanların lâneti onların üzerine olsun...” diye beddua etmiştir.

Fatih’in bu bedduası, iki yakamızın neden bir araya gelmediğinin en güzel cevabı olsa gerek…